Sarayköy – Kaplıcaların ve Tarihin Buluştuğu İlçe
“Sarayköy – Suların Hayat Verdiği Yer”
Süreler: 3:33 ve 3:46
Sarayköy İlçesine Genel Bakış
Sarayköy, Denizli’nin batısında, Büyük Menderes kıyısında yer alır. İlçe, özellikle termal kaynakları ve jeotermal enerji üretimi ile ünlüdür. Kızıldere bölgesi, Türkiye’nin ilk büyük jeotermal santraline ev sahipliği yapar. Bu sıcak sular seraları, evleri ve hamamları ısıtır.
Tarih & Kültür: 14. yüzyılda “Sarıbey” köyü olarak kurulan yerleşim, Milli Mücadele yıllarında Ahmetli Köprüsü’nde direniş gösteren gönüllülerle anılır. Güneybatıda yer alan antik Attouda (Hisarköy), köy evleri ile antik taşların iç içe geçtiği eşsiz bir yerleşimdir.
Doğa & Kaplıcalar: Tekke Hamamı ve çevresi 90 °C’yi bulan sularıyla ünlüdür. Şifalı çamur ve buhar tedavisi hem beden hem de ruh için şifa kaynağıdır.
Sarayköy’de Gezilecek Yerler
- Tekke Hamam / “Kokar Hamam”: Yüzyıllardır kullanılan sıcak su ve şifalı çamur havuzları.
- Kızıldere Jeotermal: Türkiye’nin ilk büyük jeotermal santrali; gözlem noktaları ve buhar alanları.
- Ahmetli Köprüsü: Büyük Menderes üzerinde antik köprü; Kurtuluş Savaşı’nda stratejik nokta.
- Attouda (Hisarköy): Antik kentin kalıntılarıyla iç içe köy yaşamı.
Gizli Köşeler
- Hisarköy’ün taş evleri: Antik taşlarla örülü duvarlar, fotoğraf severler için eşsiz kareler.
- Köprübaşı’nda Menderes kıyıları: Sessiz akşam manzaraları, kuşların suya yansıyan gölgeleri.
- Tekke çevresindeki çamur kuyuları: Halk arasında hâlâ kullanılan geleneksel çamur banyosu noktaları.
Sarayköy Efsaneleri
Tekke Hamamı’nın en eski efsanesi bir çoban kızdan bahseder. Susuzluk zamanında yorgun düşüp başını kayaya dayadığında, kayanın çatlağından kızıl duman yükselmiş ve kaynar su fışkırmış. Kız toprağa oturup ellerini suya batırmış; avuçlarındaki yaraları iyileşmiş. Bu yüzden insanlar hamama gelmeden önce bir dal defne veya incir yaprağı bırakır, “suyun kalbe dokunması” için.
Kızıldere’de ise derinlerde uyuyan “ateşin ruhu”ndan söz edilir. Bir dervişin dualarıyla dizginlenen bu ruh, hâlâ geceleri buharla dolaşır. Üzüm yetiştiricileri bağbozumunda ilk yaprağı sıcak buhara tutar: “Toprak güneşi unutmasın” diye.
Attouda için anlatılan bir başka efsane, antik tiyatronun “uyuyan sesi”dir. Kuzey rüzgârı estiğinde taşlardan yükselen uğultunun, geçmişin koroları olduğuna inanılır. Köylüler hâlâ tiyatroya yakın çeşmeye bozuk para bırakır: “Şehir şarkı söylemeye devam etsin.”
Bir de Ahmetli Köprüsü hakkında efsane vardır. Sabah buharı köprünün kemerlerini kapladığında odun taşıyan bir kadının silueti belirirmiş. Sessizce arkasından gidenin, akşam olduğunda kalbindeki sorulara yanıt bulacağına inanılır.
Sarayköy Söylenceleri
Büyük Menderes kıyısında yaz geceleri bir balıkçının “dilek ipi” saldığı söylenir. İpi üç kez suya batırır, ardından bir isim fısıldar. Eğer ip koparsa yolculuk ertelenir; kopmazsa dilek akıntıyla “doğru kulağa” ulaşır.
Ahmetli Köprüsü’nde uygulanan “üç adım ritüeli” meşhurdur. Köprünün orta kemerinde üç yavaş adım atan ve ardından korkuluğa dokunan kişiye rüzgâr eserse, bu işaret kabul olur. Hiç rüzgâr çıkmazsa, karar bir sonraki sabaha bırakılır.
Hisarköy’de halk, Tekke çamurunu ve Menderes kumunu karıştırarak küçük aynalar yapar. Üç kez üfleyip içine bakan kişi, ince çatlaklarda yol çizgileri görür. Aynayı kıran şansını kaybeder; saklayan ise tarlalarda veya bulutlarda aynı çizgileri yeniden görür.
Kızıldere’de yağmurla birlikte buharın “yıldızlarla konuştuğu” söylenir. Çocuklar o gece pencerelere renkli kurdeleler asar. Kurdeleler rüzgârla dans ederse, göğün dileğe yanıt verdiğine inanılır.
Sarayköy’ün Mahalleleri
- Acıdere: Tarla kenarında meyve ağaçları.
- Acısu: Küçük kaynaklar ve bahçeler.
- Adaköy: Sulama kanallarıyla çevrili köy.
- Ahmetli: Tarihi köprünün bulunduğu yerleşim.
- Altıntepe: Yamaçta modern evler.
- Aşağı: Merkeze yakın, pazarlarla bilinir.
- Atatürk: Okullar ve parklarla gelişmiş mahalle.
- Bala: Geniş tarlalar, köy meydanı.
- Beylerbeyi: Geleneksel evler ve sakin sokaklar.
- Caber: Tarım köyü, küçük dükkânlar.
- Cumhuriyet: İlçe merkezinde yoğun yaşam.
- Duacılı: Pamuk ve incir bahçeleri.
- Gerali: Sulama kanalları, tarım alanı.
- Hasköy: Tekke yakınında, bahçeli evler.
- Hisarköy: Antik Attouda’nın üzerinde kurulu köy.
- Kabaağaç: Meyve ağaçlarıyla çevrili köy.
- Karakıran: Tahıl tarlaları, geleneksel üretim.
- Karataş: Açık renk taşlarıyla bilinir.
- Köprübaşı: Menderes kıyısında, balıkçılık.
- Kumluca: Kumlu toprak, sebze tarımı.
- Sakarya: Modern yapılaşma, sosyal alanlar.
- Sazak: Tepelik alan, gün batımı manzarası.
- Sığma: Meyve bahçeleriyle yeşil köy.
- Tekke: Kaplıcaların bulunduğu mahalle.
- Tepeköy: Yüksek konumda, ferah hava.
- Tırkaz: Uzun tarla yolları, kırsal yaşam.
- Tosunlar: Pamuk ve zeytin üretimi.
- Trafo: Enerji tesisleriyle bilinir.
- Turan: Merkeze yakın, esnaf ve kafeler.
- Uyanık: Kaynak suları ve bahçeler.
- Yakayurt: Yamaçta, geniş manzaralı.
- Yeşilyurt: Bahçeler içinde huzurlu yaşam.