Gercüş – Hasankeyf & Midyat Arasında, Taş ve Bağ

“Gercüş – Mezopotamya’nın Eşiğinde”

Süreler: 3:49 ve 3:25

Video 1: Gercüş – Tanıtım (Fotoğraflı, 2012)

Gercüş İlçesi Hakkında

Gercüş, Batman’ın doğu yayında, taş köyler, üzüm bağları ve bademlikler ile bezeli vadiler arasında uzanır; Hasankeyf’ten Midyat’a bakar. Tüf çıkıntılarında kırlangıç yuvası gibi duran köylerin nişlerinde kiliseler, şapeller ve eski avlulu evler saklıdır; taş hâlâ yağ, pekmez ve buğday kokusunu hatırlar. Mezopotamya ile Tur Abdin etekleri arasında ışık, rüzgâr ve sessiz müziğin kurduğu bir sahnedir.

Günlük yaşamda bağcılık ve meyvecilik, fırınlar, bakırcı–marangoz atölyeleri ve nar–üzüm dolu pazarlar iç içedir. Sırt yollarına çıkanlar, seyir balkonlarında kızıl akşamları izler; aşağıda dere kıvrımları değirmen taşlarına sürtünerek geçer. Böylece Gercüş, kültür ve doğayı birlikte arayan gezginler için hem yürüyüş hem fotoğraf hem de misafirperver köy hayatı sunar.

Öne çıkanlar: yoğun taş mimarisi (taş evler), çok inançlı mirasın kısa mesafelerde yan yana gelişi, sıcak yamaçlarda bağ terasları ve eski patikalarda kervan havası. İlkbahar–sonbahar en uygun dönemdir; yazın yükseklikte esen akşam meltemi ferahlık verir, kışsa kristal berraklığında ufuk sunar.

İlkbahar

Bağlarda uyanış, badem çiçeği ve yumuşak ışık; kilise kalıntıları ve köy içi yürüyüşleri için ideal.

Yaz

Yüksekte akşam meltemi, üzüm–kayısı zamanı; öğlen gölge, akşam meydanda ezgiler.

Sonbahar

Hasat kokusu, altın yamaçlar; avlularda efsane geceleri ve berrak görüşle fotoğraf turları.

Kış

Sakin günler; değirmen yerleri, fırın ekmeği ve kış ışığında plastikleşen kaya yüzleri.

Gezilecek Yerler

Taş köyler & teras evler: Seyir balkonları ve kuru taş duvarlarıyla geleneksel doku.
Kiliseler & şapeller: Süryani/Anadolu mirasına açılan sessiz nişler.
Bağ & meyve bahçeleri: Sıcak yamaçlarda üzüm, badem ve nar sıraları.
Eski değirmen yerleri: Su olukları ve cilalı taşlar; kalabalıksız kadrajlar.

Yöresel Lezzetler & Deneyimler

Köy kahvaltısı: Tandır ekmeği, bal, yumuşak peynir; sonbaharda üzüm & pekmez.
Sırt yolları & dere patikaları: Rebli yamaçlardan kaynak nişlerine; sağlam tabanlı ayakkabı şart.
Zanaat: Bakırcı, marangoz, dokuma – küçük atölyelerden özgün hediyelikler.
Akşam ezgileri: Saz sesi, tavla ve çay; meydanlarda sıcak sohbet.

Gizli Cevherler

Gökçepınar üst terasları: Akşam kızıllığında üzüm–vadi panoraması.
Dereiçi kaynak nişleri: Eğrelti, buz gibi su ve loş gölge – yaz için birebir.
Arıca bademlikleri: Baharda taş duvarlar üstünde beyaz bulutlar gibi çiçek.

Sıkça Sorulan Sorular

En iyi zaman? İlkbahar & sonbahar; yaz akşamları yüksekte serin; kışın hava çok berrak.
Kaç gün ayırmalı? Kısa keşif: 1 gün; köyler–kiliseler–bağlarla 1,5–2 gün.
Saygı & güvenlik? Kutsal alanlara saygı, bariyerlere uyum; su ve güneş koruması alın.

Efsaneler

Ayın Şarabı: Kuraklıkta umudu tükenen bir bağcı, gece ayın bir yaprak yansımasını sarnıca düşürdüğünü görür. Ertesi gün şıra adeta „kurtulmuş“ gibidir. O günden beri derler ki: Hasattan önce suya şükredenin sonbaharı berrak geçer.
Taştaki Basamak: Bir şapel nişinde görünmez bir basamak varmış. Akşam üç dileğini sessizce düşünen, ertesi gün dağı değil, kendini aşarmış; dün kilitli duran kapılar kolay açılırmış.
Dereiçi’nin Çanı: Bir kaya yüzeyi hafifçe vurulunca çan gibi ses verir. Bilim akustik der; yaşlılar “taş hatırlar” der. O sesi duyan, çoktan olgunlaşmış kararını nihayet verir.

Söylenceler

Bağ Sırtlarının Bekçisi: Yaşlı bir derviş kuru taş duvarları kollarmış. “Duvar durdukça cesaret durur” demiş. Sisli gecelerde sıralar arasında bir siluet görünür; bir salkımı kuşlarla paylaşanın yolu hafifler derler.
Gölge Haritası: Bir çoban bademliklerde kaybolmuş. Bulutlar tarla üstüne yol gibi çizgiler düşürmüş; izleyince köy çeşmesine varmış. Çocuklar hâlâ duvar aralarına bir tüy sıkıştırır; “gölge haritası” sınav ve yolculuklarda yardımcı olurmuş.
Yaysız Saat: Gercüş’te tik-tak etmeyen bir zaman var derler. Gün doğarken üç şükür sayanların günü „genişler“: karşılaşmalar kolaylaşır, taşlar basamağa, yollar fırsata dönüşür.

Tüm Mahalle (4) & Belde (1) & Köyler (58)

Bağlarbaşı (Mahalle): Merkez ile bağlar arasında yerleşim bantları.
Çukurçeşme (Mahalle): Dar sokaklı, eski çeşmeli dokular.
Pınarbaşı (Mahalle): Kaynak kenarı bahçeler ve avlular.
Yolağzı (Mahalle): Vadi çıkışında, geniş görüş aksları.
Kayapınar (Belde): İlçenin küçük kasabası; sırt yollarına kapı.
Akburç: Açık yamaçta açık renkli tarlalar.
Akyar: Kalker sırtlarda otlaklar.
Ardıç: Ardıç kokulu yamaçlar.
Ardıçlı: Kuru taş duvarlı serpişik yerleşim.
Arıca: Badem ve meyve sıraları.
Aydınca: Rüzgârlı, açık konum.
Aydınlı: Güneşli teraslar ve bahçeler.
Babnir: Eski adını koruyan sakin haneler.
Bağlıca: Bağ, kuru duvar ve pınar üçlüsü.
Bağözü: Dereye kadar inen üzüm sıraları.
Başarköy: Sırt üstünde panoramik konum.
Başova: Ova tabanında geniş parseller.
Becirman: Taş dokulu eski çekirdek.
Boğazköy: Vadi girişinde dar boğaz.
Cevizli: Ceviz ağaçlarının gölgesi yaygındır.
Çalışkan: Zanaat ve tarım bir arada.
Çiçekli: Baharda çiçekli tarla şeritleri.
Çukuryurt: Çöküntü alanda pınarlı yurt.
Dereiçi: Dere yatağı boyunca evler.
Dereli: Dere kenarı meyve kuşakları.
Doruk: Yüksek noktada geniş görüş.
Düzmeşe: Meşe adacıklı düzlükler.
Eymir: Tarlalar, avlular ve değirmen izleri.
Geçitköy: İki vadi arasında geçit konumu.
Gökçe: Açık kalker topraklı bağlar.
Gökçepınar: Yamaç kaynağı ve akşam manzarası.
Gönüllü: Misafirperver avlu sıraları.
Gürbüz: Sırt üzerinde derli toplu doku.
Güzelöz: Meyve–bahçe ve taş duvar birlikteliği.
Hisar: Kaya eteğinde tarihî çekirdek.
Kantar: Tartı meydanı geleneğini adında taşır.
Karalan: Koyu toprak, güçlü bağ kolları.
Kayalar: Kaya oluşumları köye ad verir.
Kesiksu: Yazın azalan dere kolları.
Kırkat: Yan vadiler arasında eşi̇k.
Kışlak: Kışlak alanları ve korunaklı duvarlar.
Koçak: Sırt hatlarında açık yerleşim.
Koyunlu: Hayvancılıkla tanınır.
Kozlu: Verimli bağlar ve alçak duvarlar.
Kömürcü: Odun kömürü geleneğini hatırlatır.
Kutlu: Tarlalı serpişik doku.
Nurlu: Yumuşak ışıklı teraslar.
Özler: Su gözleri ve meyve sıraları.
Poyraz: Rüzgârlı sırt konumu.
Rüzgarlı: Açık ve havadar köy.
Sargın: Teras tarlalar ve dere geçitleri.
Seki: Basamak tarlalı yamaçlar.
Serinköy: Serin dere kenarı gölgeler.
Taşçı: Taş işçiliği ve duvar ustalığı.
Tepecik: Küçük tepe çevresinde ev halkası.
Ulaş: Yüksekler arasında geçiş konumu.
Yakıtlı: Verimli taban araziler.
Yamanlar: Yamaç bandında sıralı yapı.
Yassıca: Düz tarlalar, geniş parseller.
Yayladüzü: Yazın açık ufuklu yaylalar.
Yemişli: İncir ve meyve ağaçları.
Yenice: Genç yerleşim, ova tabanı.
Yüceköy: Yüksek konum, uzak görüş.